Làm ba mẹ là một hành trình không bao giờ hoàn thiện, dù chúng ta đã có hàng nghìn năm kinh nghiệm. Mặc dù có rất nhiều kiến thức và lời khuyên từ các thế hệ đi trước, nhưng đôi khi, bạn vẫn rơi vào những tình huống căng thẳng, như khi con đã ngủ muộn, bạn thiếu ngủ và chỉ còn lại một bữa ăn đơn giản, và bạn chỉ muốn làm mọi thứ để bé chịu tắm. Đây là lúc mà những “cái bẫy” trong việc nuôi dạy con có thể dễ dàng trỗi dậy. Nếu không nhận thức và điều chỉnh kịp thời, chúng có thể trở thành thói quen khó thay đổi, giống như bị cuốn vào một cái bẫy cát lún — bạn dần dần bị hút vào cho đến khi không thể thoát ra.
Tuy nhiên, nếu ba mẹ trang bị cho mình những thông tin và phương pháp đúng đắn ngay từ đầu, sẽ dễ dàng tránh được những cái bẫy đó. Khi có kiến thức vững vàng, ba mẹ sẽ nhận ra những dấu hiệu cảnh báo sớm và có thể đưa ra những lựa chọn thông minh hơn. Dưới đây là một số cái bẫy phổ biến mà ba mẹ thường gặp phải trong quá trình nuôi dạy con, được rút ra từ những sai lầm thường gặp trong chương trình Nuôi dạy con Tích cực:
1. Cái bẫy leo thang
Cái bẫy này có thể xảy ra theo hai cách. Cách đầu tiên là khi bé làm tình huống leo thang. Ví dụ, bé muốn một món gì đó như một thanh kẹo hoặc muốn chơi game. Ba mẹ nói: “Không, gần giờ ăn rồi” hoặc “Con đã hết thời gian chơi game hôm nay rồi.” Nhưng bé không chịu dừng lại, bắt đầu làm ầm lên, nài nỉ, hoặc giận dỗi. Cuối cùng, ba mẹ mệt mỏi và đồng ý để bé có kẹo hoặc chơi game, vì muốn dừng lại tiếng than vãn.
Điều bé học được là khi muốn có thứ gì đó, chỉ cần làm ầm lên, nài nỉ hoặc giận dỗi thì ba mẹ sẽ nhượng bộ. Điều này làm cho bé có thể làm lại hành vi này lần sau mỗi khi gặp phải câu “không.”
Cái bẫy leo thang cũng xảy ra theo chiều ngược lại, khi ba mẹ là người leo thang. Ví dụ, ba mẹ nói: “Được rồi, đến giờ ăn rồi.” Các bé vẫn tiếp tục xem TV và không làm gì. Vài phút sau, ba mẹ lại phải nói to hơn: “Mẹ đã nói đến giờ ăn tối rồi!” Khi bé vẫn không phản ứng, ba mẹ tức giận và la lớn yêu cầu bé vào ăn. Lúc này bé mới vào. Bé học được rằng chỉ cần không làm gì cho đến khi ba mẹ lớn tiếng.
Vấn đề là ba mẹ đang học rằng cách duy nhất để bé làm theo yêu cầu là phải la lên, và bé lại học được rằng ba mẹ không nghiêm túc trừ khi lớn tiếng.
Cách khắc phục
Để tránh rơi vào cái bẫy leo thang, ba mẹ cần kiên quyết và giữ bình tĩnh. Nếu đã nói “không”, ba mẹ phải bỏ qua các hành vi của bé để thay đổi quyết định. Dù không dễ, nhưng đó là cách giúp giảm bớt hành vi đó trong tương lai. Khi bé dừng lại và chơi lại một cách im lặng hoặc nói chuyện một cách điềm tĩnh, ba mẹ nên khen ngợi: “Mẹ thích cách con bình tĩnh như vậy,” hoặc “Thật tuyệt khi con nói chuyện nhẹ nhàng như thế này.”
Nếu ba mẹ yêu cầu bé làm gì mà bé vẫn không làm, có thể nói lại một lần nữa mà không lớn tiếng và thông báo hậu quả nếu bé không làm theo: “Mẹ nói đến giờ ăn tối rồi; nếu con không rửa tay, con sẽ mất 10 phút thời gian chơi game sau bữa tối.” Khi bé làm theo, dù ba mẹ phải yêu cầu lần hai, hãy khen ngợi để tạo động lực cho bé.
2. Cái bẫy “Chỉ là giai đoạn thôi”
Một cái bẫy khác mà ba mẹ dễ mắc phải là khi ba mẹ nhận thấy một hành vi của bé không tốt, ba mẹ hy vọng (vì tự nhiên) rằng nó sẽ qua đi một cách tự nhiên và vì thế không phản ứng. Ba mẹ nghĩ, “Chỉ là giai đoạn thôi,” giảm nhẹ hành vi để không phải đối mặt với nó.
Chẳng hạn, có thể bé của ba mẹ cư xử hung hăng khi chơi với bạn. Ba mẹ nghĩ, “Chắc chắn chỉ là một giai đoạn phát triển thôi — con nít thường vậy mà.”
Có thể bé sẽ dừng lại hành vi không tốt này — như đánh, xô đẩy hoặc giật đồ. Tuy nhiên, cách ba mẹ và những người xung quanh phản ứng lại có thể là yếu tố quan trọng giúp hành vi này dừng lại nhanh chóng hay không. Nếu bé thử thách giới hạn và không ai can thiệp, bé sẽ học rằng hành vi này là chấp nhận được, thậm chí có thể được chú ý (dù là chú ý tiêu cực). Cách học này rất quan trọng đối với trẻ nhỏ, và sẽ càng khó thay đổi khi bé lớn hơn.
Cách khắc phục
Tất cả các bé nhỏ đều sẽ có lúc đánh, cắn và giật đồ — chúng đang khám phá những hành vi này như những hành vi mới. Nhưng ba mẹ cần phản ứng sao cho bé biết đâu là giới hạn — hãy nghĩ hành vi đó như một thí nghiệm mà bé đang làm và ba mẹ cung cấp kết quả cho bé. Việc thiết lập giới hạn, cùng với việc khen ngợi bé càng nhiều càng tốt khi bé không hành xử sai, có thể giúp ba mẹ quản lý hành vi này khi nó xuất hiện.
3. Cái bẫy “Con làm vậy cố ý”
Đây là khi ba mẹ hiểu sai hành vi của bé và cho rằng bé làm vậy cố ý để làm phiền hoặc làm khó ba mẹ. Chẳng hạn, ba mẹ nói bé dừng chơi để chuẩn bị đi đến nhà bà. Khi ba mẹ quay lại 10 phút sau, bé vẫn đang chơi. Ba mẹ có thể nói, “Mẹ đã bảo con chuẩn bị đi đến nhà bà rồi, con biết điều này rất quan trọng với mẹ mà sao con không làm?” và nghĩ rằng bé đang làm vậy cố ý để làm mẹ bực mình.
Mối nguy ở đây là nếu ba mẹ nghĩ bé làm vậy để gây khó chịu, ba mẹ sẽ phản ứng khác với khi ba mẹ nghĩ rằng hành vi đó không liên quan đến mình. Có thể bé đang gặp khó khăn về cảm xúc hoặc không có chiến lược tốt để đối phó với sự lo âu khi phải xa nhà. Hoặc, đơn giản là bé chỉ phạm phải một sai lầm. Có rất nhiều lý do có thể giải thích hành vi này, và ít khi là vì bé cố tình làm mẹ tức giận. Nếu ba mẹ nghĩ hành vi của bé là có chủ đích làm mình khó chịu, ba mẹ sẽ dễ phản ứng bằng cảm xúc tiêu cực, thay vì bình tĩnh và suy nghĩ cách giải quyết hành vi này, hoặc hỗ trợ bé vượt qua khó khăn. Điều này cũng làm cho việc khen ngợi những hành vi đúng đắn của bé trở nên khó khăn khi ba mẹ cảm thấy giận.
Cách khắc phục
Đầu tiên, ba mẹ nên bỏ từ “thao túng” (manipulatif) khi nói về bé. Không có gì tích cực khi nghĩ rằng bé là người đứng sau mọi hành động và ba mẹ là nạn nhân. Khi bé hành động không đúng, ba mẹ hãy nhớ rằng bé chưa phát triển khả năng tự kiểm soát giống như người lớn. Những cơn giận dỗi thường không phải là có chủ đích mà là sự tuyệt vọng. Ba mẹ cần cố gắng hiểu xem hành vi đó có thể xuất phát từ đâu và chức năng của hành vi đó đối với bé là gì. Đây sẽ là cách để ba mẹ giữ bình tĩnh và lên kế hoạch phản ứng một cách hiệu quả.
Mời Ba Mẹ hãy đồng hành cùng bé trong Khóa học Online – Kỹ năng cho thế hệ tương lai của Soul and Skills để giúp bé phát triển kỹ năng giao tiếp ứng xử tốt hơn, tự mình giải quyết vấn đề và quản lý cảm xúc một cách hiệu quả nhất nhé!.
Thông tin liên hệ
Soul and Skills – Trung tâm Kỹ năng sống cho bé
Điện thoại: (037) 3136 776
Văn phòng đại diện: 438 Điện Biên Phủ, Phường 11, Quận 10
Email: info@soulandskills.vn
