Nhìn bé trải qua nỗi đau cả về thể chất lẫn tinh thần do bắt nạt hoặc bắt nạt trực tuyến thật sự khiến ba mẹ đau lòng.
Một số ba mẹ có thể bối rối, không biết bắt đầu từ đâu để giúp bảo vệ bé khỏi tình trạng bạo lực và bắt nạt. Cũng có ba mẹ chưa biết liệu bé mình có phải là nạn nhân, người chứng kiến, hay thậm chí là người tham gia vào những hành vi gây hại này. Dưới đây là một số mẹo giúp giải quyết tình trạng bắt nạt ở trẻ em:
- Bắt nạt là gì?
Ba mẹ có thể nhận ra việc bé bị bắt nạt qua ba đặc điểm chính: cố ý, lặp đi lặp lại, và sự chênh lệch về quyền lực. Người bắt nạt thường có ý định gây đau đớn cho người khác, có thể bằng cách làm tổn thương thể xác hoặc qua những lời nói, hành vi đau lòng. Và những hành động này xảy ra nhiều lần. bé trai thường hay bị bắt nạt về thể chất, trong khi bé gái thường bị bắt nạt về mặt tâm lý.
Bắt nạt không chỉ là một sự kiện đơn lẻ, mà là một mô hình hành vi lặp lại. Những đứa trẻ bắt nạt thường xuất phát từ vị trí được cho là có địa vị xã hội cao hơn hoặc có sức mạnh lớn hơn, như những đứa trẻ to lớn, mạnh mẽ hoặc được xem là nổi tiếng.
Những bé dễ bị tổn thương thường có nguy cơ cao bị bắt nạt hơn, thường là trẻ em đến từ những cộng đồng bị thiệt thòi, trẻ có hoàn cảnh gia đình khó khăn, trẻ có xu hướng giới tính khác biệt, trẻ khuyết tật hoặc trẻ em di cư và tị nạn.
Bắt nạt có thể xảy ra trực tiếp hoặc trực tuyến. Bắt nạt trên mạng thường diễn ra qua các nền tảng mạng xã hội, tin nhắn SMS hoặc các tin nhắn tức thời, email, hoặc bất kỳ nền tảng trực tuyến nào mà trẻ tương tác. Vì ba mẹ không thể lúc nào cũng theo sát những gì bé làm trên các nền tảng này, đôi khi sẽ rất khó để biết được khi nào bé đang bị ảnh hưởng.
Tại sao ba mẹ cần can thiệp khi bé bị bắt nạt?
Bắt nạt có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng và kéo dài cho trẻ em. Bên cạnh những tổn thương về thể xác, bé còn có thể gặp phải các vấn đề về sức khỏe tinh thần và cảm xúc, bao gồm trầm cảm và lo âu, từ đó dẫn đến việc sử dụng chất gây nghiện hoặc giảm sút kết quả học tập.
Khác với bắt nạt trực tiếp, bắt nạt trên mạng có thể xảy ra bất cứ lúc nào và ở bất cứ đâu, khiến nạn nhân cảm thấy khó tránh khỏi. Hậu quả của bắt nạt trên mạng cũng có thể rất nghiêm trọng, khi nó nhanh chóng lan rộng đến nhiều người và để lại dấu ấn vĩnh viễn trên mạng.
Bé có quyền được sống trong một môi trường học tập an toàn, lành mạnh, nơi mà phẩm giá của bé được tôn trọng. Tất cả trẻ em đều có quyền được học hành và được bảo vệ khỏi mọi hình thức bạo lực, tổn hại cả về thể chất lẫn tinh thần. Và bắt nạt không phải là ngoại lệ.
Ba mẹ có thể làm gì để giúp bé tránh bị bắt nạt?
Bước đầu tiên để bảo vệ bé, dù là trong đời thực hay trên mạng, là đảm bảo bé hiểu rõ vấn đề.
- Giáo dục bé về vấn đề bắt nạt
Khi bé hiểu rõ bắt nạt là gì, bé sẽ dễ dàng nhận diện được hành vi này, dù là đối với bản thân hay với người khác.
- Nói chuyện cởi mở và thường xuyên với bé
Càng nói chuyện nhiều với bé về vấn đề bắt nạt, bé sẽ càng cảm thấy thoải mái khi chia sẻ với ba mẹ nếu bé thấy hoặc gặp phải tình huống đó. Hãy kiểm tra tình hình của bé mỗi ngày, hỏi bé về thời gian ở trường, những hoạt động trực tuyến, và không chỉ hỏi về việc học mà còn hỏi về cảm xúc của bé.
- Giúp bé trở thành hình mẫu tích cực
Có ba vai trò trong tình huống bắt nạt: nạn nhân, kẻ bắt nạt, và người ngoài cuộc. Dù bé không phải là nạn nhân, bé vẫn có thể ngăn chặn bắt nạt bằng cách hòa đồng, tôn trọng và tử tế với các bạn. Nếu bé chứng kiến việc bắt nạt, bé có thể bảo vệ nạn nhân, đưa ra sự hỗ trợ hoặc đặt câu hỏi về hành vi bắt nạt.
- Giúp bé xây dựng sự tự tin
Khuyến khích bé tham gia các lớp học hoặc hoạt động mà bé yêu thích trong cộng đồng. Điều này không chỉ giúp bé tự tin hơn mà còn giúp bé kết nối với những người bạn có cùng sở thích.
- Trở thành tấm gương cho bé
Hãy thể hiện cho bé thấy cách cư xử tốt với trẻ em và người lớn bằng lòng tử tế và sự tôn trọng, bao gồm việc lên tiếng khi người khác bị đối xử tệ. Trẻ em thường nhìn vào ba mẹ để làm gương cho hành vi của mình, kể cả những gì đăng tải trên mạng.
- Tham gia vào trải nghiệm trực tuyến của bé
Ba mẹ hãy tìm hiểu về các nền tảng mà bé sử dụng, giải thích cho bé hiểu cách thế giới trực tuyến và thực tế liên kết với nhau, và cảnh báo bé về những rủi ro khác nhau mà bé có thể gặp phải trên mạng.
Làm sao để ba mẹ biết bé có đang bị bắt nạt hay không?
Ba mẹ hãy chú ý đến trạng thái cảm xúc của bé, vì có nhiều bé không diễn đạt mối lo lắng của mình bằng lời. Dưới đây là một số dấu hiệu ba mẹ nên để ý:
– Có các vết thương lạ như bầm tím, trầy xước, gãy xương, hoặc vết thương đang lành mà không rõ nguyên nhân.
– Sợ hãi khi phải đi học hoặc tham gia các sự kiện ở trường.
– Thường xuyên lo lắng, căng thẳng hoặc rất cảnh giác.
– Có ít bạn ở trường hoặc ngoài trường.
– Đột nhiên mất bạn hoặc tránh né các tình huống xã hội.
– Quần áo, đồ điện tử hoặc các vật dụng cá nhân bị mất hoặc hư hỏng.
– Thường xuyên xin tiền.
– Thành tích học tập giảm sút.
– Thường xuyên nghỉ học hoặc gọi điện từ trường xin về nhà.
– Cố gắng ở gần người lớn.
– Không ngủ ngon và có thể gặp ác mộng.
– Thường xuyên kêu đau đầu, đau bụng hoặc các vấn đề về sức khỏe khác.
– Sau khi sử dụng mạng hoặc điện thoại, bé có vẻ lo lắng hoặc buồn bã mà không có lý do rõ ràng.
– Trở nên bí mật hơn, đặc biệt là khi liên quan đến các hoạt động trực tuyến.
– Có biểu hiện hung hăng hoặc dễ nổi giận.
Ba mẹ hãy trò chuyện với bé về những hành vi nào được xem là tốt hay xấu trong trường, trong cộng đồng và trên mạng. Điều quan trọng là duy trì giao tiếp cởi mở để bé cảm thấy thoải mái chia sẻ những gì đang xảy ra trong cuộc sống của mình.
Ba mẹ nên làm gì nếu bé bị bắt nạt hoặc bị đe dọa?
Nếu ba mẹ biết bé đang bị bắt nạt, có thể thực hiện một số bước sau để giúp đỡ:
- Lắng nghe bé một cách bình tĩnh và cởi mở
Hãy tập trung vào việc khiến bé cảm thấy được lắng nghe và hỗ trợ, thay vì cố gắng tìm nguyên nhân của sự bắt nạt hay tìm cách giải quyết ngay lập tức. Ba mẹ hãy đảm bảo bé biết rằng chuyện này không phải là lỗi của bé.
- Trấn an bé
Hãy nói với bé rằng ba mẹ tin tưởng bé, rằng ba mẹ rất vui khi bé đã kể lại cho ba mẹ biết, và nhấn mạnh rằng chuyện này không phải lỗi của bé. Hứa với bé rằng ba mẹ sẽ làm hết sức để tìm cách giúp đỡ.
- Trao đổi với giáo viên hoặc nhà trường
Ba mẹ và bé không cần phải đối diện với việc bị bắt nạt một mình. Hãy hỏi nhà trường về chính sách chống bắt nạt hoặc quy tắc ứng xử liên quan. Điều này có thể áp dụng cho cả việc bắt nạt trực tiếp lẫn trên mạng.
- Ba mẹ hãy là nguồn hỗ trợ vững chắc
Việc có ba mẹ luôn ủng hộ là rất quan trọng để bé vượt qua tác động của việc bị bắt nạt. Hãy để bé biết rằng bé có thể nói chuyện với ba mẹ bất cứ lúc nào và hãy trấn an bé rằng mọi chuyện sẽ tốt đẹp hơn.
Ba mẹ nên làm gì nếu bé đang bắt nạt người khác?
Nếu ba mẹ phát hiện hoặc nghi ngờ rằng bé đang bắt nạt các bạn khác, hãy nhớ rằng điều này không có nghĩa là bé xấu, mà có thể bé đang phản ứng với nhiều lý do khác nhau. Trẻ bắt nạt thường muốn hòa nhập, cần sự chú ý, hoặc đang cố gắng đối phó với những cảm xúc phức tạp. Trong một số trường hợp, trẻ bắt nạt cũng có thể là nạn nhân hoặc đã chứng kiến bạo lực tại nhà hoặc trong cộng đồng. Dưới đây là một số bước ba mẹ có thể thực hiện để giúp bé ngừng bắt nạt:
- Giao tiếp
Việc hiểu lý do tại sao bé hành động như vậy sẽ giúp ba mẹ biết cách hỗ trợ. Bé có cảm thấy thiếu tự tin ở trường không? Bé có đang cãi nhau với bạn hoặc anh chị em không? Nếu bé gặp khó khăn trong việc giải thích hành vi của mình, ba mẹ có thể tìm sự tư vấn từ các chuyên gia tâm lý hoặc nhân viên xã hội có kinh nghiệm làm việc với trẻ em.
- Hướng dẫn cách đối phó lành mạnh
Hãy yêu cầu bé kể lại một tình huống khiến bé cảm thấy khó chịu, sau đó ba mẹ có thể đưa ra những cách phản ứng mang tính xây dựng. Sử dụng bài tập này để giúp bé nghĩ ra các tình huống trong tương lai và cách ứng xử không gây tổn hại. Khuyến khích bé đặt mình vào hoàn cảnh của bạn bị bắt nạt để hiểu cảm giác của người khác. Nhắc nhở bé rằng những lời nói trên mạng cũng có thể gây tổn thương ngoài đời thực.
- Xem xét lại bản thân
Trẻ em thường học theo những gì chúng thấy ở nhà. Bé có đang chứng kiến hành vi gây tổn thương về thể chất hoặc tinh thần từ ba mẹ hoặc người chăm sóc khác không? Ba mẹ hãy tự suy xét và nghĩ xem mình đã thể hiện như thế nào với bé.
- Đưa ra hậu quả và cơ hội để chuộc lỗi
Nếu phát hiện bé đã bắt nạt, điều quan trọng là ba mẹ nên đưa ra những hậu quả phù hợp, không sử dụng bạo lực. Điều này có thể bao gồm hạn chế các hoạt động mà bé tham gia, đặc biệt là những hoạt động khuyến khích hành vi bắt nạt (như các cuộc tụ họp xã hội, thời gian sử dụng màn hình hoặc mạng xã hội). Khuyến khích bé xin lỗi các bạn và tìm cách để bé trở nên hòa đồng hơn trong tương lai.
Mời ba mẹ hãy đồng hành cùng bé trong Khóa học Online – Kỹ năng cho thế hệ tương lai của Soul and Skills để giúp bé phát triển kỹ năng giao tiếp ứng xử tốt hơn, tự mình giải quyết vấn đề và quản lý cảm xúc một cách hiệu quả nhất nhé!
(Nguồn: Unicef)