Ba Mẹ thường thấy con cứng rắn, không linh hoạt và thường có một khoảng thời gian khó khăn khi đối mặt với những tình huống không quen thuộc, khi tham gia các hoạt động mới hoặc thậm chí là những yếu tố gây căng thẳng nhẹ. Con không thể làm gì được với khi đứng trước những điều ấy. Vậy Ba Mẹ nên làm gì để đồng hành cùng con?
Hãy tưởng tượng một thang đo – một “máy đo sự lo âu” – với mức độ từ 1 đến 10. Những tình huống mà đứa trẻ bình thường gặp phải (như cảm thấy không thoải mái về mặt thể chất, bị loại trừ hoặc gặp khó khăn với một nhiệm vụ) và gây căng thẳng đo lường ở mức màu cam 6 hoặc 7 trên thang đo, nhưng đối với đứa trẻ nhạy cảm, những tình huống này có thể được trải nghiệm như mức độ 8, 9 hoặc 10, tức là màu đỏ. Con trở nên hết sức lo lắng, không hợp lý, la hét, phản kháng và hoàn toàn mất kiểm soát. Giận dữ với một đứa trẻ đang ở mức độ màu đỏ tương tự như rắc dầu mỡ lên lửa. Tốt hơn hết là bạn nên giữ mình ở mức màu xanh mát mẻ.
Sức mạnh của các thói quen đối với những trẻ có độ nhạy cảm cao
Các mong đợi về thói quen đối với một đứa trẻ (như giờ đi ngủ, đi học, tham gia thể thao đội) có thể dường như là những nguyên nhân gây căng thẳng nhẹ, nhưng lại có thể trở thành những căng thẳng lớn đối với những đứa trẻ có nỗi lo lắng. Ba Mẹ có thể nghĩ rằng những điều này không nên đẩy cảm xúc của con lên mức đỏ, nhưng nhận định đó sẽ không giúp đứa trẻ học cách tự bình tĩnh. Chỉ có việc huấn luyện lại nhiều về mặt nhận thức và cảm xúc mới có thể giúp được điều đó. Và đừng nghĩ rằng điều này chỉ là công việc của nhà tâm lý, bởi nếu đứa trẻ về nhà với những người thân gắn bó nhất, yêu thương nhất là Ba Mẹ và gặp phải sự giận dữ, bực tức và phê phán, não bộ của đứa trẻ sẽ bị kích hoạt quá mức, không thể truy cập vào bất kỳ kỹ thuật nào để tự giải tỏa và làm dịu.
Ba Mẹ cần phải bình tĩnh để có thể giúp đỡ con
Theo thuật ngữ thần kinh, khi con có cơn khủng hoảng, chúng đang trải qua một trạng thái “Amygdala Hijack” (cảm xúc lấn át). Phần cảm xúc của não của con đang phản ứng với một nguyên nhân gây căng thẳng như thể nó là một con thú săn mồi, và điều này kích hoạt phản ứng “chiến đấu, chạy trốn hoặc đóng băng.” Ba Mẹ cần phát triển kỹ năng tự bình tĩnh để có thể giúp đỡ con học cách tự bình tĩnh giống Ba Mẹ. Ví dụ tình huống khẩn cấp trên máy bay, túi oxy cần được dành trước cho Ba Mẹ để họ có thể giúp đỡ một cách tối ưu cho con mình.
Một số Ba Mẹ có tính logic và thông minh có thể dễ dàng rơi vào bẫy làm những việc sai lầm khi đứa trẻ bị kích động. Xu hướng cung cấp sự yên lòng trong những khoảnh khắc ở mức độ màu đỏ là rất đáng chú ý về tính bình thường và cách mà nó có thể thất bại nghiêm trọng trong việc làm dịu con và khuyến khích sự tuân thủ. Cho dù lo âu được kích hoạt bởi một bữa tiệc sinh nhật, luyện tập bóng đá hay bài tập về nhà, nỗi sợ hãi là điều mà những người quan sát không nên tranh luận trong suốt quá trình cơn khủng hoảng.
Ba Mẹ cần im lặng và suy nghĩ rất cẩn thận về những gì Ba Mẹ nói và truyền đạt cảm xúc đến con trong những thời điểm khủng hoảng này. Ba Mẹ nên học hỏi từ những gì các nhà tâm lý lâm sàng được dạy để làm trong các tình huống khẩn cấp: “Đừng chỉ làm gì đó, đứng đó.” Nói cách khác, trước tiên “đừng gây hại.” Giọng nói bực bội của Ba Mẹ hoặc có sự căng thẳng trong giọng nói có thể khiến đứa trẻ từ trạng thái lo lắng trở thành hỗn loạn hét lên.
Sự căng thẳng là nguyên nhân gây lây lan sự lo âu đến não bộ của các con
Nghiên cứu các hình ảnh thần kinh đã ghi nhận những gì chúng ta luôn hiểu theo một cách trực giác: khi não của một người bùng nổ trong lo âu và căng thẳng, não của bất kỳ ai ở gần cũng hoạt động theo. Con biết được cảm xúc của Ba Mẹ đối với chúng. Những đứa trẻ nhạy cảm này có thể phát hiện ngay cả những cảm xúc tiêu cực nhẹ, và các cơn khủng hoảng của chúng có thể trầm trọng hơn nếu chúng cảm nhận được Ba Mẹ đang nghĩ rằng, “Ồ, không, cô ấy lại bắt đầu rồi,” Ba Mẹ không có thời gian cho những điều vô nghĩa này,” hay “Tại sao con không giống như những đứa trẻ khác?”
Dưới đây là một số mẹo hữu ích có thể Ba Mẹ sẽ cần để cùng con quản lý cảm xúc:
- Khẳng định cảm xúc của con
Hãy nhớ rằng sự đồng cảm không có nghĩa là đồng ý. Trong lúc cơn giận dỗi, con sẽ có nhịp tim tăng cao, có vẻ như mất lý trí và không thể an ủi được, và trở nên “tràn ngập” các hormone căng thẳng (gây đau đầu và đau bụng).
Thách thức lớn nhất đối với Ba Mẹ trong thời điểm này là không được coi thường, vì điều này sẽ làm cho con nâng cao âm thanh la hét để rõ ràng cho Ba Mẹ thấy con đã bực tức đến đâu. Thay vì nói, “Con yêu trường. Sáng nay chỉ là một lúc tâm trạng con xấu,” hãy nói, “Con không muốn đi học hôm nay. Bụng đau và cảm giác như đây là ngày tồi tệ nhất trong đời con.” Ba Mẹ có thể dùng lời của con một chút để liên kết những lời nói của con với “bây giờ” và “cảm thấy của con” để Ba Mẹ không đồng ý với những lời nói quá đáng của con.
- Kiên nhẫn và thông cảm với những gì con đang trải qua
Ba Mẹ hãy tự nói với bản thân: “Con đang cố gắng hết sức có thể, dựa trên trạng thái cảm xúc của con. Con không thể làm gì hơn với bản tính nhạy cảm của mình. Con có bản tính như vậy một cách vô tội như những đứa trẻ khác có bệnh hen suyễn hoặc tiểu đường”. Sự thông cảm sẽ dẫn đến việc giải quyết nhanh hơn cho sự bùng phát của con, mặc dù việc này luôn mất thời gian lâu hơn so với những gì Ba Mẹ mong muốn.
- Lắng nghe và lặp lại những cảm xúc, lời nói của con
Khi Ba Mẹ ngồi xuống và lắng nghe con, hay chỉ đơn giản lặp lại những gì con đang nói với bạn. Đừng tranh luận mà hãy nói với con rằng Ba Mẹ đang lắng nghe một cách cẩn thận, nói chậm và rất nhẹ nhàng.
- Lo lắng giống như trọng lực — những gì đi lên sẽ phải đi xuống
Nói cách khác, sự hoảng loạn của con sẽ tăng lên, nhưng nó sẽ luôn dịu đi. Mục tiêu của Ba Mẹ cần là “kiểm soát thiệt hại”, tức là không làm tình huống trở nên tồi tệ hơn bằng cách tranh luận, chỉ trích hoặc thậm chí nói quá nhiều, vì bất kỳ kích thích nào cũng có thể làm cho cảm xúc của con tiếp tục tràn ngập hoặc leo lên đỉnh cao khác. Thường thì ít là nhiều khi đến phản ứng của Ba Mẹ đối với cảm xúc mãnh liệt của con.
- Ba Mẹ đang không làm hư con mà đang khiến con tốt lên từng ngày
Hãy tự an ủi bản thân rằng cách tiếp cận này không phải là “làm hư” hay “chiều chuộng” con, mà thay vào đó là đang điều trị tình trạng lo âu cao. Dù có cảm giác rằng việc này mất quá nhiều thời gian hoặc Ba Mẹ đang củng cố hành vi xấu, hãy nhớ rằng các phương pháp trừng phạt khác không có hiệu quả.
- Hãy nhớ câu tục ngữ cũ “người duy nhất Ba Mẹ có thể kiểm soát là chính Ba Mẹ.”
Bởi vì Ba Mẹ có thể cảm thấy buồn khi thấy con buồn, mô hình hành vi “tự bình tĩnh” của Ba Mẹ bằng cách thực hiện một bài tập hít thở. Thở vào chậm rãi trong vòng năm giây và thở ra chậm rãi trong năm giây tiếp theo. Khi Ba Mẹ tập trung vào kỹ năng tự bình tĩnh của mình, con có thể quyết định tham gia cùng Ba Me. Một lợi ích khác của việc tập trung rõ ràng vào tự kiểm soát là Ba Mẹ đang làm mẫu cho con và tập trung hướng Ba Mẹ đi xa khỏi việc áp đặt với con.
- Hãy xem xét phương pháp làm phân tâm con
Nếu sự căng thẳng cảm xúc của con đang dần giảm từ mức đỏ (8–10) xuống mức cam (6–7) trên thang đo sự lo âu, việc phân tâm có thể giúp con bình tĩnh hơn. Ba Mẹ có thể chia sẻ một câu chuyện thời thơ ấu khi Ba Mẹ cần phải sử dụng một kỹ thuật như hít thở sâu hoặc nói với bản thân những điều tích cực để bình tĩnh lại. Bởi vì sự xấu hổ dễ dàng liên kết với những cơn giận dỗi, câu chuyện cá nhân của Ba Mẹ cũng có thể truyền tải sự thật khiêm tốn rằng đôi khi ai cũng cần làm việc để tự bình tĩnh.
Tất cả mọi người đều hưởng lợi từ kỹ năng tự bình tĩnh này, còn được gọi là “điều chỉnh cảm xúc”. Đó là một trong những nền tảng của trí tuệ cảm xúc. Tiến sĩ Laura Kastner đã đặt tên cho một trong những cuốn sách của mình là “Đến với Bình tĩnh” (Getting to calm) vì hầu hết các bậc cha mẹ có trẻ vị thành niên cần phải làm việc trên kỹ năng tự bình tĩnh để xử lý các vấn đề nóng trong thời kỳ dậy thì của con cái.
Nhưng Ba Mẹ của trẻ nhỏ có bản tính nhạy cảm và lo lắng cũng có thể cảm thấy rằng họ cần xem trọng việc kiên nhẫn và tự bình tĩnh ngay từ giai đoạn nuôi dạy trẻ. Giống như nhiều khía cạnh của việc làm Ba Mẹ, con bắt chước và điều chỉnh cảm xúc từ chính Ba Mẹ.
Mời ba mẹ hãy đồng hành cùng con trong Khóa học Online – Kỹ năng cho thế hệ tương lai của Soul and Skills để giúp bé phát triển kỹ năng giao tiếp ứng xử tốt hơn, tự mình giải quyết vấn đề và quản lý cảm xúc một cách hiệu quả nhất nhé!.
(Nguồn: Parent Map)
