KHI NÀO BÉ SẴN SÀNG SỬ DỤNG MẠNG XÃ HỘI?
Vì các bé tiếp thu công nghệ số rất nhanh, nên việc theo kịp bé trong việc kiểm soát những gì bé truy cập – từ trò chơi, âm nhạc, video, ảnh cho đến các trang web – có thể là một thách thức lớn đối với ba mẹ. Nhưng đối với nhiều phụ huynh, thách thức lớn nhất là khi nào nên cho bé tiếp cận mạng xã hội, và mức độ tiếp cận như thế nào là phù hợp?
Bé luôn khao khát được kết nối với bạn bè đồng trang lứa, và mạng xã hội đã trở thành một phương tiện quan trọng để bé tương tác. Đối với những bé cảm thấy cô đơn, mạng xã hội có thể trở thành cầu nối quan trọng. Nhưng nó cũng tiềm ẩn nguy cơ gây nghiện, khiến bé vướng vào rắc rối, và gây tổn hại đến lòng tự trọng vốn còn mong manh của trẻ.
Áp lực đối với bố mẹ
Bé thường bắt đầu muốn dùng mạng xã hội vào cuối cấp tiểu học hoặc đầu cấp trung học cơ sở. Nhiều ba mẹ cảm thấy áp lực phải cho phép vì sợ bé nhà mình bị cô lập so với bạn bè. Tuy nhiên, việc trì hoãn cho bé tiếp cận mạng xã hội có thể giúp bé trưởng thành hơn trong cách sử dụng, biết cách cưỡng lại sự cám dỗ gây nghiện của nó, và ít bị tổn thương về mặt tâm lý hơn.
Max Stossel, người sáng lập và CEO của tổ chức Social Awakening, đã chia sẻ với hàng ngàn ba mẹ, học sinh và giáo viên về tác động của công nghệ đối với trẻ em suốt hơn 10 năm qua. Ông luôn hỏi các ba mẹ có ai ước rằng họ đã cho con tiếp cận mạng xã hội sớm hơn không. “Tôi vẫn đang chờ người đầu tiên nói rằng họ ước đã cho con dùng mạng xã hội sớm hơn,” ông nói. “Nhưng rất nhiều ba mẹ cho biết họ rất mừng vì đã trì hoãn.”
Stossel nhấn mạnh rằng các thuật toán mạng xã hội được thiết kế để tối đa hóa lợi nhuận chứ không phải vì lợi ích của trẻ em. “Bé 11 tuổi còn quá nhỏ để đối mặt với những thuật toán mạnh mẽ nhắm vào tâm trí, khai thác sự tự ti hay cảm xúc tuổi dậy thì của bé nhằm giữ chân bé trên mạng.”
Stossel ủng hộ phong trào “Wait Until 8th” (Đợi đến lớp 8), kêu gọi ba mẹ trì hoãn việc cho con dùng mạng xã hội đến khi bé lên lớp 8. “Và tôi nghĩ lớp 8 là thời điểm sớm nhất. Nghiên cứu cho thấy các bé gái từ 10 đến 14 tuổi bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Nếu có thể, tôi sẽ đợi đến khi bé 15-16 tuổi, nhưng thực tế cuộc sống của nhiều gia đình và trẻ em khiến điều này ngày càng khó thực hiện.”
Chọn thời điểm phù hợp
Thời điểm thích hợp để bé tiếp cận mạng xã hội không chỉ phụ thuộc vào độ tuổi mà còn vào mức độ trưởng thành của bé, và mỗi trẻ phát triển với tốc độ khác nhau. “Tôi có thể giới thiệu cho bạn một bé 13 tuổi rất chín chắn và một bé 17 tuổi còn rất non nớt,” theo Jerry Bubrick, Tiến sĩ, nhà tâm lý học lâm sàng tại Viện Tâm lý Trẻ em (Child Mind Institute).
Việc quyết định khi nào bé sẵn sàng tiếp cận mạng xã hội dựa trên các yếu tố như khả năng đọc tín hiệu xã hội, kiểm soát cảm xúc, và mức độ dễ bị tổn thương khi bị chỉ trích hay từ chối. Nếu bé đang gặp khó khăn trong việc rời xa các hoạt động kích thích liên tục như trò chơi điện tử, bé có thể gặp khó khăn trong việc cưỡng lại sự lôi cuốn của mạng xã hội.
Dave Anderson, Tiến sĩ, nhà tâm lý học lâm sàng tại Viện Tâm lý Trẻ em, gợi ý rằng việc giới thiệu mạng xã hội ở cấp trung học cơ sở sẽ tạo cơ hội cho ba mẹ giám sát quá trình bé tiếp cận như một điều kiện để sử dụng ứng dụng. “Nếu ba mẹ đợi đến khi bé lên trung học mới cho phép, bé có thể sẽ không muốn ba mẹ giám sát đời sống xã hội của mình nữa. Lúc đó, ba mẹ sẽ không biết gì về thế giới trực tuyến của bé và sẽ không thể đồng hành cùng con trong hành trình đó.”
Giám sát bé trên mạng xã hội
Các chuyên gia đồng ý rằng sự giám sát của ba mẹ là rất quan trọng khi bé bắt đầu sử dụng mạng xã hội.
“Quyền tiếp cận ban đầu nên đi kèm với những cuộc trò chuyện kỹ lưỡng trước đó, ba mẹ cần đặt ra các quy tắc về hành vi chấp nhận được và không chấp nhận được,” Tiến sĩ Anderson giải thích. “Và cũng nên có những lần cùng bé vào Instagram, xem các tài khoản bạn bè và thảo luận xem những hành động nào của họ là phù hợp hoặc không.”
Tiến sĩ Bubrick khuyến khích các gia đình nên tiếp cận từng nền tảng một và giám sát những gì bé đăng tải. “Như vậy, ba mẹ sẽ giúp bé hiểu rõ những điều nên và không nên làm thay vì để bé tự mày mò.”
Ba mẹ cũng cần chú ý đến sự cân bằng trong cuộc sống của bé, Tiến sĩ Bubrick nhấn mạnh. “Có thời gian dành cho mạng xã hội, nhưng đó chỉ là một phần của ngày vì bé còn phải ra ngoài gặp gỡ bạn bè, tập thể dục và làm bài tập về nhà. Việc dạy bé biết cân bằng giữa mạng xã hội và cuộc sống thực cũng quan trọng không kém việc giúp bé hiểu điều gì nên và không nên đăng tải.”
Quy định về việc sử dụng mạng xã hội
Mỗi gia đình có quan điểm khác nhau về những gì bé nên được phép làm trên mạng xã hội, nhưng ba mẹ có thể thiết lập rõ ràng rằng quyền truy cập sẽ phụ thuộc vào việc tuân thủ các quy tắc. Một số ba mẹ giới hạn số lượng người bé có thể tương tác, số khác tập trung vào loại nội dung bé có thể đăng tải.
Nhiều ba mẹ đặt ra quy tắc quan trọng nhất là không đăng bất cứ điều gì mà bé không sẵn lòng nói trực tiếp với người khác hoặc không muốn người lớn biết. “Hãy nói với bé rằng hãy hành động như thể ba mẹ đang đọc gần như tất cả những gì con đăng,” Tiến sĩ Anderson chia sẻ. “Và nếu điều đó chưa đủ để ngăn cản việc chia sẻ quá mức, hãy giải thích rằng bé không nên đăng những thứ mà bé không muốn ông bà đọc được.”
Tiến sĩ Anderson cũng nhận thấy một số ba mẹ đưa ra giới hạn không cho phép bé đăng ảnh tự chụp. “Nhiều gia đình chọn cách này vì ảnh tự chụp dễ mời gọi sự đánh giá chỉ dựa trên ngoại hình của bé, điều này có thể gây tổn thương đến lòng tự trọng,” ông giải thích. “Nếu bé đăng ảnh cùng bạn bè đi chơi, bình luận thường là ‘Ước gì mình ở đó!’ hay ‘Các bạn trông thật vui vẻ.’ Nhưng nếu bé đăng một bức ảnh tự chụp khi mặc bikini, bé đang mời gọi người khác đánh giá về trang phục và ngoại hình của mình.”
Bên cạnh đó, việc có những hậu quả rõ ràng khi vi phạm quy tắc cũng rất quan trọng, chẳng hạn như “Miễn là bé tuân thủ quy tắc không đăng ảnh tự chụp, chúng ta có thể giữ Instagram, nhưng nếu bé vi phạm, chúng ta sẽ phải xóa ứng dụng.”
Tiến sĩ Bubrick khuyên các bậc phụ huynh nên nhắc nhở bé suy nghĩ kỹ về người mà bé chia sẻ và nội dung chia sẻ có phù hợp không. “Làm thế nào để bé phân biệt ai là bạn trực tuyến và bé sẵn lòng chia sẻ điều gì với họ?”
Kiểm soát của ba mẹ
Các nền tảng mạng xã hội lớn như TikTok, Instagram và Snapchat đã giới thiệu một loạt các cài đặt kiểm soát của phụ huynh để giải quyết lo ngại về việc bé tiếp xúc quá sớm với nội dung không phù hợp. TikTok đã ra mắt bảng điều khiển mới để giám sát và giới hạn thời gian sử dụng, và cài đặt Family Pairing cho phép ba mẹ kết nối tài khoản của mình với tài khoản của bé để kiểm soát các quyền riêng tư, giới hạn nội dung hiển thị, và tắt bình luận, lượt thích hoặc tin nhắn trực tiếp.
Các cài đặt này được bảo vệ bằng mật khẩu, và nếu bé vô tình hoặc cố ý vô hiệu hóa, ba mẹ sẽ nhận được thông báo.
Trong khi TikTok có những cài đặt hạn chế toàn diện nhất, Instagram và Snapchat cũng đã cập nhật các tính năng tương tự, bao gồm việc giới hạn hoặc tắt hoàn toàn bình luận và lượt thích.
Nếu ba mẹ không thoải mái khi để bé có tài khoản riêng, họ có thể tạo tài khoản chung và tham gia cùng bé. Trên TikTok và Instagram, nhiều gia đình đã lập tài khoản chung, nơi ba mẹ tham gia vào các nội dung và hạn chế bình luận để bảo vệ bé khỏi những đánh giá không mong muốn. Ngoài ra, còn có các ứng dụng thân thiện với trẻ hơn như Funimate và Triller, cho phép tạo và chỉnh sửa video mà không cần chia sẻ nội dung với người khác.
Bé dễ bị tổn thương
Đối với những bé đang gặp vấn đề về cảm xúc, ba mẹ cần nhận thức rằng các thuật toán trên mạng xã hội có thể đọc được tâm trạng của bé và cung cấp nội dung phù hợp với trạng thái cảm xúc đó.
“Mạng xã hội được xây dựng để cung cấp nội dung mà người dùng quan tâm,” Tiến sĩ Anderson nói. “Nếu bé đang buồn, thuật toán sẽ cung cấp nội dung phù hợp với tâm trạng của bé. Nếu bé lo lắng, nó sẽ cung cấp nội dung làm bé lo lắng thêm. Và nếu bé bị rối loạn chú ý, nó sẽ cung cấp nội dung gây xao nhãng.”
Do đó, với những bé đang gặp khó khăn về tâm lý, việc sử dụng mạng xã hội có thể là một yếu tố rủi ro lớn, và sự giám sát của ba mẹ là rất cần thiết.