Trong năm học, tiếng than quen thuộc của ba mẹ vang lên khắp nơi: Đưa bé ra khỏi nhà từ thứ Hai đến thứ Sáu thật sự là một cơn ác mộng.
Vậy điều gì khiến buổi sáng đi học khó khăn đến thế? “Đó giống như một cơn bão hoàn hảo,” Tiến sĩ David Anderson, nhà tâm lý học lâm sàng tại Viện Tâm lý Trẻ em, nói.
“Có rất nhiều việc phải làm,” ông giải thích, “và lại có giới hạn thời gian.” Cộng thêm thực tế rằng đôi khi ba mẹ cảm thấy bé không trân trọng thời gian trôi qua trong khi ba mẹ đang cố gắng đưa cả nhà đi học và đi làm, ba mẹ có một áp lực mà trong trường hợp tệ nhất, có thể dẫn đến việc la hét, khóc lóc và quên bữa trưa.
Tiến sĩ Anderson nói một đồng nghiệp của ông gọi những thời điểm như buổi sáng đi học—cũng như làm bài tập về nhà, chuyển từ giờ ăn tối và tắm rửa sang giờ đi ngủ, và sau đó thực sự đưa bé vào giấc ngủ—là những “tình huống thường xuyên căng thẳng,” khi mức độ căng thẳng thường xuyên đạt đỉnh. Ông nói buổi sáng là “thời gian khó khăn đối với hầu hết các gia đình mà chúng tôi từng trò chuyện,” dù bé có được chẩn đoán rối loạn tâm lý hay không.
Tuy nhiên, mức độ căng thẳng có thể tăng cao ở các gia đình có bé cần hỗ trợ đặc biệt. “Các bé mắc chứng ADHD hoặc gặp vấn đề về hành vi có thể ít tập trung hơn vào việc cần làm, quên những gì cần làm hoặc thậm chí chống đối khi làm những việc như mặc quần áo, dọn giường, tắm rửa, đánh răng hoặc ăn sáng,” Tiến sĩ Anderson nói.
Trong khi đó, các bé bị trầm cảm có thể khó ra khỏi giường, còn các bé bị lo âu có thể từ chối làm những việc cần thiết vì tránh né điều gì đó xảy ra ở trường hoặc thậm chí là trường học.
Tiến sĩ Anderson bổ sung rằng nếu bé nằm trong phổ tự kỷ, buổi sáng có thể càng khó khăn hơn do bé tuân thủ cứng nhắc các thói quen. Nếu ba mẹ cần bé linh hoạt và làm các công việc theo thứ tự khác, điều đó có thể dẫn đến rất nhiều xung đột.
Trong khi ba mẹ có thể linh hoạt hơn với giờ đi ngủ—có thể cho bé đọc sách đến khi bé ngủ thiếp đi—buổi sáng lại không có sự xa xỉ đó.
Nếu bé ra khỏi nhà vào buổi sáng mà không mang giày phù hợp, đồ thể thao, bài tập về nhà hoặc không ăn sáng, điều này có thể gây ra nhiều vấn đề ở trường.
Và nếu bé đi học trễ, ba mẹ cũng thường trễ giờ làm.
Vậy ba mẹ có thể làm gì để vừa ra khỏi nhà đúng giờ vừa tránh xung đột? Tiến sĩ Anderson đề xuất một vài điều.
Lên kế hoạch trước
Đầu tiên, bất kể bé ở độ tuổi nào, ba mẹ nên nghĩ đến những việc có thể làm từ đêm hôm trước như chuẩn bị bữa trưa, tắm rửa, sắp xếp ba lô và chọn sẵn quần áo. Trao đổi với bé về những việc cần làm vào buổi sáng. “Thật tuyệt khi có những cuộc thảo luận này khi cả nhà đều bình tĩnh và có thể thực sự giải quyết vấn đề để làm mọi thứ một cách hiệu quả,” Tiến sĩ Anderson nói.
Ba mẹ của các bé nhỏ hơn cần tập trung vào việc làm rõ những gì cần hoàn thành, giúp bé hình thành thói quen tốt từ danh sách đó. Điều này có thể đạt được bằng cách chú ý khi bé thành công và khen ngợi bé vì những thành công đó. Cũng hữu ích khi chia nhỏ nhiệm vụ thành từng bước nhỏ và ghi nhận nỗ lực của bé khi bé cố gắng làm một cách độc lập.
Với các bé lớn hơn, ba mẹ có thể giúp bé lập một kế hoạch tổ chức – một danh sách mà bé có thể kiểm tra lại để đảm bảo hoàn thành từng bước. “Chúng ta đều hiệu quả hơn khi tự làm rõ các bước cần thực hiện và thực tế về những gì mình có thời gian để làm,” ông nói.
Điều chỉnh kỳ vọng
Tiến sĩ Anderson cũng cho rằng ba mẹ nên ưu tiên những bước cần thiết—những việc bắt buộc phải hoàn thành—trước khi tính đến những việc “phụ thêm.”
Điều gì thực sự cần thiết? “Thực tế thường là bé ít nhất cần mặc đủ quần áo, ăn một chút gì đó và đánh răng,” ông nói. “Nếu chúng ta có thể hoàn thành ba việc này bằng cách nào đó, trước khi bé ra khỏi nhà hoặc trên đường đến trường, và khuyến khích sự tiến bộ của bé, thì chúng ta có thể bắt đầu xây dựng những thói quen đó và khiến buổi sáng dễ dàng hơn trong tương lai.”
Khi các bước cơ bản trở thành thói quen, ba mẹ có thể tập trung vào những việc “phụ thêm,” chẳng hạn như bé giữ tay mình ở yên khi gần em, tự dọn giường hoặc sắp xếp đồ đạc.
Sử dụng gợi ý trực quan
Tiến sĩ Anderson nói rằng đặc biệt đối với các bé nhỏ hơn nằm trong phổ tự kỷ hoặc mắc ADHD, “chúng ta hoàn toàn nên đảm bảo rằng những hành vi mục tiêu được định nghĩa rõ ràng cũng được nhắc nhở trực quan để bé nhớ và dần dần tự làm chúng.”
Những gợi ý trực quan có thể bao gồm lịch trình được dán lên và hình ảnh về các hành vi mục tiêu, chẳng hạn như một bức ảnh bé đang đánh răng được dán gần bồn rửa.
Với các bé phát triển bình thường và thanh thiếu niên, mức độ gợi ý trực quan cần thiết sẽ khác nhau: “Có bé chỉ cần ba mẹ hướng dẫn bằng lời và bé có thể nhớ để thực hiện. Một số bé cần nhiều lời nhắc hơn hoặc thời gian để hình thành thói quen,” ông Anderson lưu ý.
Tạo động lực
Để làm buổi sáng tốt hơn, phần thưởng cũng rất quan trọng. Phần thưởng có thể ngắn hạn, như một món quà ngay lập tức, hoặc vì thiếu thời gian, là các đặc quyền sẽ được hưởng sau.
Tiến sĩ Anderson chia sẻ một ví dụ yêu thích của ông về phần thưởng ngắn hạn, liên quan đến một thiếu niên và mẹ của bé. “Họ đã bàn về những hành vi cụ thể mà họ sẽ tập trung,” ông nói. “Ý tưởng là bé dậy đúng giờ, chuẩn bị mọi thứ và rời đi đúng giờ để đến trường. Nếu cả ba điều đó xảy ra mà không cần quá nhiều nhắc nhở, họ sẽ dừng lại để ăn sáng đặc biệt như Starbucks và đi bộ thay vì đi tàu điện ngầm.” Điều này không chỉ tạo động lực cho bé mà còn cải thiện mối quan hệ mẹ-con, vì họ có thêm thời gian trò chuyện.
Các bé nhỏ hơn có thể được thúc đẩy bởi một kế hoạch hành vi rõ ràng với những phần thưởng ý nghĩa. Tiến sĩ Anderson dẫn ví dụ về một bé lớp 4: Miễn là bé thức dậy, ăn sáng từ một số lựa chọn lành mạnh, mặc quần áo nhanh chóng và đánh răng mà không cần quá nhiều nhắc nhở từ ba mẹ, bé sẽ kiếm được điểm cho mỗi hành vi đó. Những điểm này được quy đổi thành 30 phút chơi điện tử vào buổi tối.
Giữ bình tĩnh
Khi ba mẹ gặp khó khăn và sự căng thẳng dâng cao, họ cần nghĩ cách làm dịu tình hình, vì tranh cãi chỉ làm phân tâm, có thể làm tổn thương mối quan hệ với bé và khiến mọi việc chậm trễ hơn. Ba mẹ có thể thử một số cách để làm dịu tình huống, như:
– Nói với giọng điệu bình tĩnh
– Làm rõ các kỳ vọng
– Tiếp tục khen ngợi ngay cả những nỗ lực nhỏ thay vì tập trung vào điều bé chưa làm được
– Tập trung vào bước tiếp theo của quá trình
– Nhìn vào mục tiêu ngắn hạn và dài hạn.
Cũng hữu ích nếu chấp nhận rằng ít nhất trong thời gian ngắn, mọi thứ có thể không hoàn hảo, nhưng bằng cách tuân theo các chiến lược hành vi, mọi thứ sẽ được cải thiện.
Nếu không hiệu quả, hãy tìm kiếm sự trợ giúp chuyên môn.
Trong những tình huống bé khó ra khỏi giường hoặc xảy ra xung đột hàng sáng với các cuộc tranh cãi gay gắt, đến mức gia đình bị ảnh hưởng hoặc có những lo ngại về sức khỏe tinh thần của cả bé và ba mẹ, Tiến sĩ Anderson khuyên nên tìm đến tư vấn chuyên môn. Điều này có thể bao gồm đào tạo kỹ năng làm cha mẹ để sử dụng các chiến lược quản lý hành vi hiệu quả, hướng dẫn ba mẹ và bé cùng tương tác thành công hơn, hoặc làm việc trực tiếp với bé bằng liệu pháp hành vi nhận thức để xây dựng kỹ năng đối phó và điều chỉnh cảm xúc tốt hơn.
Mời Ba Mẹ hãy đồng hành cùng bé trong Khóa học Online – Kỹ năng cho thế hệ tương lai của Soul and Skills để giúp bé phát triển kỹ năng giao tiếp ứng xử tốt hơn, tự mình giải quyết vấn đề và quản lý cảm xúc một cách hiệu quả nhất nhé!.
Thông tin liên hệ
Soul and Skills – Trung tâm Kỹ năng sống cho bé
Điện thoại: (037) 3136 776
Văn phòng đại diện: 438 Điện Biên Phủ, Phường 11, Quận 10
Email: info@soulandskills.vn
